بررسی عکس العمل های مورفولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی نهال های quercus brantii، quercus infectoria و quercus libani به تنش خشکی

جنگل های زاگرس به عنوان یکی از گسترده ترین رویشگاه های جنگلی ایران محسوب می-شوند که در زمره جنگل های مدیترانه ای هستند و گونه های مختلف جنس بلوط از مهمترین گونه های درختی در این جنگل ها می باشند. زاگرس شمالی رویشگاه ویژهquercus libani olivier است که البته در قسمت هایی از این حوزه با .infectoria olivier q یاlindl q. brantii و یا با هر دو مخلوط می گردد. اما زاگرس جنوبی که دارای اقلیم خشک تری نسبت به زاگرس شمالی است، رویشگاه ویژه گونه q. brantiiمی باشد. همچنین این جنگلها نقش موثر و قابل توجهی در حفاظت آب و خاک دارند، بنابراین حفاظت، احیاء و توسعه گونه های بومی از قبیل بلوط باید همواره مورد توجه قرار بگیرد. در این آزمایش، بذور سه گونه بلوط مورد مطالعه در 400 گلدان در فضای باز کاشته شدند. سپس در تیرماه، آبیاری قطع گشت تا خاک گلدان ها به تدریج به ظرفیت مزرعهای 70% (تیمار ضعیف)، 50% (تیمارمتوسط) و 30% (تیمار شدید) رسیدند. پس از برداشت نهال ها در سه مرحله از تنش کمبود آب، پارامترهای رویشی و مورفولوژی (ارتفاع نهال، طول ریشه، وزن برگ و ساقه و ریشه، تعداد کل برگ، شادابی، بیوماس، نسبت ریشه به ساقه، سطح مخصوص برگ (sla)، وزن تر و خشک برگ در واحد سطح (lmad)، موجودی آب هر واحد سطح برگ (lwca) و وزن مخصوص برگ (slm)، پارامترهای فیزیولوژی (محتوی نسبی آب برگ و ساقه و ریشه (rwc)، نرخ نشت الکترولیت (el)، عملکرد فتوسیستم ii و تبادلات گازی) و پارامترهای بیوشیمیایی (رنگیزه-های گیاهی، پرولین، گلوکز و ترکیبات فنولی) اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که در نهالهای هر سه گونه بلوط اکثریت پارامترهای رویشی به جز ارتفاع نهال، طول ریشه و نسبت ریشه به ساقه در تنش کمبود آب کاهش یافتند و این کاهش بیشتر در تنش کمبود آب شدید رخ داد. براساس نتایج مربوط به پارامترهای مرتبط با سطح برگ تنها وزن خشک برگ و میزان آب برگ کاهش یافت، اما سطح برگ تغییری نشان نداد. بنابراین سطح مخصوص برگ در تنش کمبود آب شدید افزایش یافت، اما وزن تر برگ در واحد سطح و موجودی آب هر واحد سطح برگ در تنش کمبود آب کاهش یافتند. محتوی نسبی آب برگ و ساقه نیز در تنش خشکی کاهش معنی داری را نشان دادند. همچنین نرخ نشت الکترولیت در تنش کمبود آب افزایش یافت. عملکرد فتوسیستم ii و اکثریت پارامترهای مربوط به تبادلات گازی نیز تحت تنش کمبود آب کاهش یافتند. هرچند که در نهالهای گونه های بلوط مورد مطالعه کارایی مزوفیلی برگ در مقابله با خشکی افزایش یافت. بیشتر پارامترهای در ارتباط با رنگیزه های گیاهی مانند کلروفیل a، کلروفیل b و کلروفیل کل نیز در این آزمایش در هر سه گونه بلوط تحت تاثیر تنش قرار گرفتند و میزان آن ها کاهش یافت، اما تغییری در میزان کاروتنوئید مشاهده نشد. میزان پرولین بعنوان یک مکانیسم کمکی در تنظیم فشار اسمزی افزایش یافت اما میزان گلوکز تغییری را نشان نداد. ترکیبات فنولی نیز تفاوت معنی داری را تحت تنش خشکی نشان ندادند. پاسخ های سه گونه بلوط مورد مطالعه در طی این آزمایش متفاوت بود، به طوری که گونه برودار با استفاده از پارامترهای رویشی و مورفولوژیک مناسب از جمله کوچک تر بودن اندام هوایی، گسترش طول ریشه و افزایش نسبت ریشه به ساقه در تنش کمبود آب توانست بهتر از دو گونه دارمازو و وی ول رفتار به خشکی مقاومت نشان دهد. گونه دارمازو نیز با استفاده از پارامترهای فیزیولوژی و بیوشیمیایی از جمله افزایش پرولین و قندهای محلول و کاهش تعرق توانست عکس العمل مناسب تری در برابر خشکی نسبت به گونه وی ول نشان دهد. به طور کلی با توجه به مجموع نتایج به دست آمده می توان پی به پراکنش این گونهها در زاگرس برد.